CHAT

Home > Health Blog > มาลาเรีย โรคติดเชื้อที่ยุงก้นปล่องเป็นพาหะ

มาลาเรีย โรคติดเชื้อที่ยุงก้นปล่องเป็นพาหะ

24 Apr. 2023 • 40330 times

มาลาเรีย (Malaria) คือ โรคติดเชื้อซึ่งอาศัยอยู่ในโลหิตพาหะมาจากยุงก้นปล่อง ลักษณะมีปากยื่นยาวออกมาข้างหน้าชอบกัดหัวค่ำ ดึก จนถึงเช้าตรู่ มักจะอยู่ในป่า ภูเขา เขตชนบทแถบชายแดนประเทศ วางไข่ตามแหล่งน้ำธรรมชาติ หากโดนแมลงชนิดนี้กัดแล้วเกิดความผิดปกติแล้วไม่รีบไปพบแพทย์ทันที มีความเสี่ยงที่จะรุนแรงถึงขั้นมาลาเรียขึ้นสมอง เข้าสู่ภาวะวิกฤต เป็นอันตรายต่อระบบประสาทถึงแก่ชีวิตได้

มาลาเรียเกิดขึ้นได้อย่างไร

การติดเชื้อโปรโตซัวที่เรียกว่า Plasmodium ซึ่งก่อให้เกิดโรคในมนุษย์ชนิดต่าง ๆ ได้แก่

Plasmodium Falciparum

P.Vivax

P.Malariae

P.Ovale

P. Knowlesi

แต่ละชนิดจะมีระยะฟักตัวไม่เท่ากัน โดยใช้เวลาประมาณ 7-40 วัน สามารถติดต่อแพร่กระจายเมื่อยุงก้นปล่องเพศเมียไปกัดดูดเลือดของผู้ป่วยมาลาเรีย และปล่อยเชื้อในน้ำลายเข้าสู่กระแสเลือดของอีกคนหนึ่ง หลังจากนั้น 10-14 วัน จะเริ่มมีความผิดปกติ จากการที่เชื้อไปยังที่บริเวณตับ เกิดการแบ่งเซลล์แบบไม่อาศัยเพศ ส่งผลให้มี merozoite หลายพันตัว ต่อมาเซลล์ตับจะโตจนแตกปล่อยโปรตีนบนผิวนี้เข้าสู่กระแสโลหิต ไปยังเม็ดเลือดแดง แบ่งตัวอีกครั้งจนแตก ดำเนินวงจรแบบนี้ไปเรื่อย ๆ บางตัวจะมีการเปลี่ยนเป็นเชื้อมีเพศ ฝังตัวที่กระเพาะยุง ไปยังต่อมน้ำลายเพื่อรอการกัดของยุงอีกครั้ง

ยุงก้นปล่อง

อาการโรคมาลาเรีย

มีไข้สูง

หนาวสั่น

เหงื่อออกมาก

ปวดศีรษะ

คลื่นไส้ อาเจียน

ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ

ท้องเสีย

โลหิตจาง หรือเลือดออกผิดปกติ

อุจจาระเป็นเลือด

ซีด

ตัวและตาเหลือง

หมดสติ

ไข้ป่า

การวินิจฉัยโรคมาลาเรีย

แพทย์จะซักประวัติสอบถามอาการผิดปกติของผู้ป่วย รวมทั้งถามถึงการเดินทางว่าไปยังสถานที่ไหนมา ตรวจโลหิตหาเชื้อภายใต้กล้องจุลทรรศน์ (Microscopy) เพื่อการรักษาที่เหมาะสมและระบุชนิดของโปรโตชัว ซึ่งอาจใช้วิธีอื่น ๆ ร่วมด้วย ไม่ว่าจะเป็น

ตรวจการทำงานของตับ

ความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด

น้ำตาลในเลือด

ย้อมสีเลือดให้เห็นตัวเชื้อด้วยสี Giemsa

ภาพเชื้อมาลาเลียในเซลล์เม็ดเลือดแดงในกล้องจุลทรรศน์

การรักษามาลาเรีย

การใช้ยาฆ่าเชื้อมาลาเรีย Antimalarial รวมทั้งยาต้านชนิดต่าง

Chloroquine

Doxycycline

Hydroxychloroquine

Mefloquine

Primaquine

Proguanil และ Atovaquone

Artemether กับ Lumefantrine

แพทย์ชนบท

การป้องกันโรคมาลาเรีย

หลีกเลี่ยงการเข้าไปในพื้นที่ระบาดของโรค

สวมใส่เครื่องแต่งกายที่มิดชิด สีอ่อน ๆ

ใช้ผลิตภัณฑ์โลชั่นยากันยุง

กางมุ้ง พร้อมทั้งปิดประตู หน้าต่าง

กำจัดลูกน้ำ ในบริเวณน้ำขัง

กางมุ้งในป่า

มาลาเรียในประเทศไทย

มักจะระบาดอยู่ในจังหวัดที่มีภูเขาสูง ป่าทึบ แหล่งน้ำ ลำธาร มีอาณาเขตติดกับประเทศเพื่อนบ้าน เช่น แม่ฮ่องสอน ตาก ตราด ระนอง กาญจนบุรี จันทบุรี สระแก้ว ประจวบคีรีขันธ์ ราชบุรี และชุมพร สำหรับพื้นที่ในลุ่มแม่น้ำโขงมักจะประสบปัญหาการดื้อยา เป็นโรคประจำถิ่นที่กระทรวงสาธารณสุขต้องเข้าไปแก้ไข ซึ่งส่งผลกระทบต่อสุขภาพและความเป็นอยู่ของประชาชน

ชื่อเรียกของโรคมาลาเรียนั้นมีเยอะมาก เช่น ไข้ป่า เพราะผู้ที่เข้าป่าไปหาอาหารหรือสำรวจพื้นที่เมื่อกลับบ้านมาแล้วมีอาการผิดปกติ ไข้ป้าง ใช้เรียกสำหรับผู้ที่มีอาการม้ามโต ไข้ดอกสัก ซึ่งเกิดโรคในช่วงเดือนมิถุนายนจนถึงตุลาคม ซึ่งเป็นฤดูฝน ต้นสักมักจะออกดอกผล ในพื้นที่ภาคเหนือของไทย อีกทั้งการระบาดสามารถเกิดขึ้นได้หลายที่ในสภาพภูมิอากาศเขตร้อน เช่น อเมริกาใต้ แอฟริกา ประเทศอินเดีย ทั้งนี้การติดต่อแพร่กระจายจากแม่สู่ทารกหรือการใช้เข็มฉีดยาร่วมกัน สามารถเกิดขึ้นได้แต่มีความเสี่ยงน้อย