สำลักเงียบ ภาวะที่พบได้บ่อยในผู้สูงอายุที่มีปัญหาการกลืน
สำลักเงียบ ภาวะที่พบได้บ่อยในผู้สูงอายุที่มีปัญหาการกลืน

สำลักเงียบ (Silent Aspiration) คือ การสำลักอาหารหรือน้ำดื่มลงในทางเดินหายใจโดยไม่มีอาการไอ (cough) หรือ เสียงพร่า (wet voice) เป็นภาวะที่พบได้บ่อยในผู้สูงอายุที่มีปัญหาการกลืน และเกิดขึ้นได้ในทุกเพศทุกวัย รวมทั้งสามารถส่งผลให้เกิดปอดอักเสบ (Aspiration pneumonia)

 

 

สาเหตุของภาวะสำลักเงียบ

 

สำลักเงียบนั้น เกิดขึ้นจากความผิดปกติของการตรวจจับจากปฏิกิริยาตอบสนองของร่างกาย (reflexes) โดยมากนั้นเกิดในผู้ที่มีการรับสัมผัสในช่องปากผิดปกติ ทำให้ไม่สามารถตรวจจับได้ว่ามีสิ่งแปลกปลอมหลุดลงไปในทางเดินหายใจ จึงทำให้ไม่มีอาการไอขับออกมา

 

 

อาการของภาวะสำลักเงียบ

 

การสำลักเงียบจนเกิดภาวะหลอดลมอักเสบ หรือปอดอักเสบติดเชื้อ จะมีอาการดังนี้

 

  • เป็นไข้

 

  • หายใจไม่สะดวก

 

  • เหนื่อย หอบ

 

  • เจ็บแน่นหน้าอก

 

  • ไอมีเสมหะ

 

  • ซึมลง

 

การสำลักเงียบจากภาวะกลืนลำบาก มีอาการดังนี้

 

  • กลืนน้ำลายไม่ลง

 

  • กลืนซ้ำหลายๆ ครั้ง

 

  • กลืนแล้ว รู้สึกเหมือนมีอะไรติดอยู่ในลำคอ

 

  • อาหาร และน้ำขย้อนออกมาหลังจากกลืนไปแล้ว

 

  • มีน้ำลายไหลออกจากปากตลอด

 

  • รับประทานอาหารได้น้อยลง

 

  • น้ำหนักตัวลดลง

 

 

การรักษาภาวะสำลักเงียบ

 

การฝึกกลืน

 

  • การฝึกกลืนอย่างเหมาะสมสามารถรับประทานอาหาร และน้ำได้อย่างปลอดภัย รวมถึงป้องกันภาวะแทรกซ้อนต่างๆ ได้

 

การใส่สายยางให้อาหาร

 

  • สำหรับผู้ป่วยที่มีอาการการกลืนอย่างรุนแรง ไม่สามารถรักษาด้วยวิธีการฝึกกลืน มีความเสี่ยงสูงต่อการสำลัก รวมทั้งการได้รับสารอาหารน้ำ และยาไม่เพียงพอ

 

 

สำลักเงียบ

 

 

การป้องกันภาวะสำลักเงียบ

 

การปรับรูปแบบอาหารที่เหมาะสมกับแต่ละบุคคล

 

  • เลือกประเภทอาหารที่เคี้ยว และกลืนได้ง่ายขึ้น

 

การปรับท่าทางในขณะรับประทานอาหารของผู้ป่วย

 

  • นั่งตัวตรง 90 องศา ขณะรับประทานอาหาร

 

ปรับวิธีการที่ได้รับอาหาร ปริมาณน้ำ และอาหารที่ควรได้ต่อวัน

 

  • กัดชิ้นเล็กๆ หรือหั่นอาหารเป็นชิ้นเล็กๆ

 

  • รับประทานอาหารให้เสร็จ แล้วค่อยดื่มน้ำ

 

  • ฝึกเทคนิควิธีการเคี้ยว และกลืน

 

การดูแลสุขอนามัยในช่องปาก

 

  • พบทันตแพทย์เป็นประจำ

 

  • การออกกำลังกายฟื้นฟูความสามารถในการกลืน

 

  • หลีกเลี่ยงการใช้ยากล่อมประสาทหรือยาที่ทำให้น้ำลายแห้งก่อนรับประทานอาหาร

 

 

เมื่อพบว่าผู้สูงอายุมีอาการสำลักเงียบ ควรหลีกเลี่ยงการได้รับอาหาร และดื่มน้ำผ่านทางช่องปาก และหากมีปัญหาการกลืนร่วมด้วยกับภาวะปอดอักเสบติดเชื้อ ความผิดปกติทางระบบประสาท มะเร็งศีรษะ และลำคอ ควรไปพบแพทย์ทันทีเพื่อรับการวินิจฉัย และการรักษาที่ถูกต้อง