โรคคางทูม คือ โรคติดต่อทางระบบทางเดินหายใจ จากการติดเชื้อไวรัสที่มัมส์ Mumps ไวรัสนี้จะเคลื่อนจากระบบทางเดินหายใจไปยังต่อมน้ำลายบริเวณข้างหู เกิดการอักเสบจนรู้สึกเจ็บปวด และบวมแดง หากไวรัสมัมส์ Mumps แพร่กระจายเข้าสู่น้ำหล่อเลี้ยงสมอง และไขสันหลัง เสี่ยงต่อการเกิดภาวะแทรกซ้อนได้
สาเหตุเกิดจากการติดเชื้อไวรัสที่มัมส์ Mumps อยู่ในกลุ่ม Paramyxovirus เป็นไวรัสในอากาศ แพร่กระจายได้โดยการไอ จาม สัมผัสน้ำลาย น้ำมูก หรือสิ่งของกับผู้เป็นโรคนี้ ไวรัสมัมส์ Mumps จะเคลื่อนผ่านทางระบบทางเดินหายใจตั้งแต่จมูก ปาก ลำคอ ไปยังต่อมน้ำลายบริเวณข้างหูข้างใดข้างหนึ่ง หรือทั้ง 2 ข้าง
อาจพบอาการอักเสบของต่อมชนิดอื่นๆ เช่น ตับอ่อน เต้านม ต่อมไทรอยด์ เป็นต้น
ป้องกันโรคคางทูมโดยการฉีดวัคซีน MMR หรือ Measles-Mumps-Rubella Vaccine 2 ครั้ง ครั้งแรกเด็กอายุ 9-12 เดือน ครั้งที่ 2 เด็กอายุ 3-6 ขวบ
ปัจจุบันยังไม่มียา หรือการรักษาคางทูมให้หายขาดโดยทันที แต่สามารถทำได้โดยบรรเทาอาการและทำให้ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายแข็งแรงขึ้น