ปวดหัวข้างเดียว หรือปวดครึ่งซีก เป็นอาการของ “โรคไมเกรน (MIGRAINE)” ซึ่งสามารถเกิดขึ้นได้กับทุกวัยโดยเฉพาะวัยทำงาน เนื่องจากปัจจัยรอบตัวทั้งแสงจากจอคอมพิวเตอร์ หรือความเครียดจากการทำงาน ถึงแม้ว่าโรคนี้จะสามารถบรรเทาอาการได้ด้วยการพักผ่อนและการทานยา แต่ถ้าหากละเลยการดูแลตนเอง อาจทำให้อาการหนักขึ้นเกินกว่าจะรักษา หรือบรรเทาอาการลงได้

ไมเกรนเป็นอย่างไร ? 

อาการปวดศีรษะแบบไมเกรน เป็นผลมาจากระบบไฟฟ้าบริเวณพื้นผิวสมองเกิดความผิดปกติ ส่งผลให้เกิดการกระตุ้นได้ง่าย และการกระตุ้นนี้จะทำให้การไหลเวียนของเลือด และระบบประสาทของสมองเกิดความผิดปกติ โดยอาการเหล่านี้จะแสดงออกมาให้เรารู้สึกได้ผ่านอาการปวดศีรษะแบบไมเกรน 

สาเหตุของโรคไมเกรน

• การพักผ่อนไม่เพียงพอ หรือการนอนหลับมากเกินไป

• สภาวะความเครียด

• การเปลี่ยนแปลงฮอร์โมนในเพศหญิง

• ถูกกระตุ้นจากสภาพแวดล้อม เช่น มีแสง กลิ่น หรือเสียงมากเกินไป

• การใช้ยาบางชนิด

• การออกกำลังกายอย่างหักโหม และการทำกิจกรรมที่ต้องใช้ร่างกายหนักเกินไป

• การดื่มแอลกอฮอล์, คาเฟอีน และสูบบุหรี่มากเกินไป

อาการของไมเกรน

• ปวดหัวตุบ ๆ เป็นระยะ

• ขณะที่ปวดศีรษะ อาจมีอาการคลื่นไส้และอาเจียนร่วมด้วย

• จะมีอาการปวดในระดับปานกลางไปจนถึงรุนแรง โดยจะค่อย ๆ ปวดมากขึ้นทีละน้อยไปจนถึงปวดมากแบบทรมาน หลังจากนั้นอาการจะค่อย ๆ บรรเทาลง

• ระยะเวลาปวดอาจจะเกิดขึ้นนานหลายชั่วโมง แต่ส่วนมากจะไม่เกิน 1 วัน 

• บางรายอาจมีสัญญาณเตือนนำมาก่อน เช่น สายตาพร่ามัว, มองแสงกะพริบ, อาจปวดหัวกลางดึกหรือตอนตื่นนอน ในบางรายอาจจะมีอาการตั้งแต่เข้านอนกระทั่งตื่นนอนแล้วอาการอาจยังไม่บรรเทาลง

ระยะของไมเกรน มีกี่ระดับ ? 

ไมเกรน สามารถแบ่งระยะออกได้เป็น 4 ระดับ ดังนี้

ระยะก่อนมีอาการ 

ในระยะนี้ ผู้ป่วยจะเริ่มมีสัญญาณเตือนของร่างกาย ว่าจะเกิดไมเกรนขึ้นแล้ว โดยมีสัญญาณเตือนเหล่านี้ที่อาจแสดงนำมาก่อนอาการปวดศีรษะ เช่น 

• รู้สึกอยากอาหาร และอาจรู้สึกอยากรับประทานอาหารบางชนิดเป็นพิเศษ

• รู้สึกเหนื่อยล้า, เรี่ยวแรงในการทำงานอาจมีมากขึ้นหรือลดลง หรือในผู้ป่วยบางรายอาจเกิดอาการหาวมากผิดปกติ 

• อารมณ์หรือพฤติกรรมเปลี่ยนไป, สมาธิลดลง

• มีอาการตึงที่คอ, ปัสสาวะบ่อย, ท้องผูก, คลื่นไส้ 

• อวัยวะมีความไวต่อแสงและเสียงมากผิดปกติ และอาจเกิดอาการตามัวขึ้นได้ 

ระยะอาการนำ

ระยะนี้ อาการที่เกิดจะกินระยะเวลาประมาณ 5 นาที - 1 ชั่วโมง ซึ่งอาจมีอาการเพิ่มเติมที่เกิดขึ้นได้ เช่น 

• มีอาการผิดปกติเกี่ยวกับการมองเห็น เช่น มองเห็นแสงสว่างจ้า, แสงแฟลช หรืออาจเห็นแสงเป็นทรงซิกแซก

• กล้ามเนื้ออ่อนแรง, การพูดผิดปกติ 

ระยะปวดศีรษะ

ระยะนี้จะสร้างความทรมานให้กับผู้ป่วยเป็นอย่างมาก โดยจะมีความเจ็บปวดตั้งแต่ระดับปานกลางไปจนถึงรุนแรง อาจกินระยะเวลา 4 - 72 ชั่วโมง ซึ่งจะมีอาการเพิ่มเติม ดังนี้

• คลื่นไส้, อาเจียน บางทีอาการปวดของผู้ป่วยอาจดีขึ้นหลังอาเจียน

• ปวดตุบ ๆ ที่ขมับข้างใดข้างหนึ่ง แล้วเพิ่มขึ้นเป็นสองข้าง โดยอาการปวดศีรษะจะค่อย ๆ เพิ่มความรุนแรงขึ้น 

• เวียนหัว เป็นลม และมีอาการตามัว

• รู้สึกไวต่อแสง, เสียง และกลิ่นมากกว่าปกติ

ระยะหลังมีอาการ

จะเป็นระยะที่ทุกอย่างเริ่มคลี่คลายแล้ว อาการปวดของผู้ป่วยบรรเทาลง แต่อาจจะยังมีอาการ เช่น อ่อนเพลีย, หมดแรง, สับสน, ซึมเศร้า หรือไม่มีสมาธิ เป็นต้น โดยในระยะนี้จะมีอาการที่ค่อนข้างหลากหลาย ขึ้นอยู่กับแต่ละบุคคล

ปัจจัยเสี่ยงที่กระตุ้นให้เกิดไมเกรน ? 

• ทางดวงตา เช่น การใช้สายตา, การอยู่ในสถานที่ที่มีแสงจ้ามากเกินไป หรือมีแสงระยิบระยับ 

• ทางจมูก เช่น น้ำมันรถ, น้ำหอม, กลิ่นควันบุหรี่ 

• ทางลิ้น เช่น การรับประทานอาหาร, ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์หรือกาแฟ เป็นต้น

• ทางหู คือ การอยู่ในสถานที่เสียงดัง เช่น สถานบันเทิง, ไซต์งานก่อสร้าง, คอนเสิร์ต เป็นต้น

• ทางกาย เช่น การอยู่ในที่ที่มีอากาศร้อนหรือเย็นเกินไป, การพักผ่อนไม่เพียงพอหรือนอนมากเกินไป, มีประจำเดือน 

• ทางอารมณ์และจิตใจ เช่น มีสภาวะเครียด, หงุดหงิด, โมโหง่าย เป็นต้น 

ทำไมคนวัยทำงานจึงเสี่ยงไมเกรน

ความจริงแล้วไมเกรนสามารถเกิดขึ้นได้กับคนทุกเพศทุกวัยอยู่แล้ว ทั้งนี้ ต้องขึ้นอยู่กับปัจจัยโดยรอบ และการทำงานของสมองเป็นตัวกระตุ้นด้วย ตรงจุดนี้เองเป็นส่วนสำคัญที่ทำให้คนวัยทำงานมีความเสี่ยงมากกว่าวัยอื่น เพราะเมื่อเราสังเกตดี ๆ การเจอแสงจากจอคอมพิวเตอร์เป็นเวลานาน การสะสมความเครียดจากการทำงาน หรือการทำงานมากเกินไปจนมีเวลาพักผ่อนน้อย ด้วยสาเหตุเหล่านี้ที่ยากจะหลีกเลี่ยงสำหรับคนวัยทำงาน ส่งผลให้เกิดความเสี่ยงไมเกรนมากยิ่งขึ้นตามไปด้วย 

การวินิจฉัยไมเกรน

• การตรวจเลือด เพราะอาจมีการติดเชื้อที่บริเวณเส้นประสาทไขสันหลังหรือสมอง 

• การเจาะน้ำไขสันหลังตรวจ หากสงสัยว่าผู้ป่วยมีการติดเชื้อ และมีเลือดออกในสมอง

• การใช้เครื่อง CT scan เพื่อหาความผิดปกติในร่างกาย โดยแพทย์จะใช้วิธีนี้เพื่อดูภาพของสมอง ทำให้สามารถวินิจฉัยความผิดปกติต่าง ๆ ได้ดียิ่งขึ้น

• การใช้เครื่อง MRI วิธีนี้จะช่วยให้แพทย์สามารถวินิจฉัยระบบสมองและประสาท หากมีเนื้องอก, เส้นเลือดสมองอุดตัน, มีเลือดออกในสมอง, การติดเชื้อ หรือภาวะแทรกซ้อนอื่น

วิธีการรักษาไมเกรน

อาการปวดชนิดนี้ ไม่สามารถทำการรักษาให้หายขาดได้ แต่สามารถรักษาให้อาการปวดบรรเทาลงจนหายในช่วงเวลานั้น ซึ่งมีอยู่ด้วยกัน 2 ประเภท ได้แก่

• การปวดแบบเฉียบพลัน รักษาได้ด้วยการรับยาแก้ปวด เช่น พาราเซตามอล นอกจากนี้ยังมียาที่ใช้สำหรับอาการไมเกรนโดยเฉพาะ เช่น ยากลุ่มทริปแทน เป็นต้น

• การปวดแบบเรื้อรัง สำหรับผู้ที่เป็น ๆ หาย ๆ ต้องทำการป้องกันไม่ให้ปวดซ้ำ โดยผู้ป่วยจะได้รับยาเฉพาะทาง และต้องทานติดต่อกันทุกวัน เช่น กลุ่มยากันชัก, ยาลดความดัน, ยาต้านอาการซึมเศร้า และกลุ่มยา Calcitonin gene-related peptide (CGRP) monoclonal antibodies เป็นต้น

หากการรักษาด้วยการทานยานอกจากพาราเซตามอลแล้ว ยาชนิดอื่น ๆ  ผู้ป่วยไม่ควรตัดสินใจทานเองโดยปราศจากคำแนะนำจากแพทย์  เพราะอาจเกิดผลข้างเคียงขึ้นกับตัวผู้ป่วยได้

เมื่อเป็นไมเกรนควรทำอย่างไร ?

• นอนพักผ่อนให้เพียงพอไม่มากไม่น้อยจนเกินไป

• ทานยาพาราเซตามอล เมื่อเริ่มมีอาการปวดใหม่ ๆ เนื่องจากหากปล่อยไว้ แล้วค่อยทานยาจะมีส่วนช่วยได้น้อย และไม่ควรทานติดต่อกันมากจนเกินไป เพราะอาจจะส่งผลข้างเคียงได้

• หากเคยเป็นไมเกรนมาก่อนให้พยายามหลีกเลี่ยงปัจจัยที่เป็นแรงกระตุ้น เช่น สภาพแวดล้อมที่เสียงดัง, แสงไฟกะพริบหรือจ้าเกินไป, กลิ่นฉุน เป็นต้น

• งดดื่มแอลกอฮอล์ และคาเฟอีน

• หลีกเลี่ยงการสูบบุหรี่ เนื่องจากการสูบมาก ๆ จะเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคหลอดเลือดสมองตีบ และเกิดอาการไมเกรนในเวลาต่อมา และควรหลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์ด้วย

• ประคบเย็นบริเวณศีรษะที่ปวด

• ทำกิจกรรมที่เกิดความผ่อนคลายเพื่อหลีกหนีความเครียด

การปวดศีรษะแบบไมเกรน เป็นอาการที่ยากจะหลีกเลี่ยง เมื่อเกิดขึ้นกับตัวเรา และไม่สามารถบรรเทาได้ด้วยวิธีการทั่วไป ควรรีบเข้ามาพบแพทย์ก่อนที่อาการจะรุนแรง เนื่องจากหากปล่อยให้เป็นบ่อยครั้ง อาจเป็นไมเกรนเรื้อรังได้

เนื้อหาที่เกี่ยวข้อง

ศูนย์สมองและระบบประสาท

ตรวจหาความผิดปกติโรคทางสมอง ด้วยการตรวจโดยใช้คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า MRI

ปวดศีรษะแบบไหนเป็นโรคใดได้บ้าง