ฝีดาษลิง (Monkeypox) คือ โรคติดต่อจากสัตว์สู่คนที่อยู่ในตระกูลฝีดาษ หรือไข้ทรพิษจากไวรัส Orthopoxvirus โดยเชื้อนี้มักจะอยู่ในสัตว์ในตระกูลลิงและฟันแทะ เช่น หนู กระรอก กระต่าย มักจะพบในป่าดิบชื้นบริเวณตอนกลางและทางตะวันตกของทวีปแอฟริกา จึงแบ่งได้เป็น 2 สายพันธุ์ตามถิ่นกำเนิดของโรค clade 1 และ clade 2 แต่สายพันธุ์แอฟริกากลาง จะมีการติดเชื้อที่รุนแรงและแพร่กระจายได้รวดเร็ว
ฝีดาษลิงถูกค้นพบครั้งแรกใน ค.ศ. 1968 เกิดจากเชื้อไวรัสกลุ่ม Poxviridae ในตระกูล Orthopoxvirus ซึ่งมีเชื้อไวรัสหลายชนิด ไม่ว่าจะเป็น
เมื่อได้รับเชื้อแล้วจะมีระยะในการฟักตัวเป็นเวลาเฉลี่ย 7-14 วัน อาจจะใช้เวลานานถึง 24 วัน ในบริเวณต่อมน้ำเหลือง ซึ่งมีการค้นพบผู้ที่ติดเชื้อเป็นครั้งแรกของโลกใน ค.ศ. 1970 ที่ประเทศคองโก ผ่าน 2 ช่องทาง ได้แก่
สัตว์สู่คน
คนสู่คน
ผู้ป่วยส่วนใหญ่มักจะหายเองตามธรรมชาติ และจะมีอาการป่วยเป็นเวลา 2-4 สัปดาห์ นอกเสียจากว่าจะติดเชื้อซ้ำซ้อนที่บริเวณปอด ลามไปสมองจนเกิดการอักเสบขึ้น หรือติดเชื้อที่กระจกตา มีความเสี่ยงถึงขั้นสูญเสียการมองเห็นได้
ในปัจจุบันยังไม่มีการรักษาโรคฝีดาษลิงเฉพาะ ทำได้เพียงการให้วัคซีนป้องกันโรคฝีดาษซึ่งผลการรักษาจะมีประสิทธิภาพเพียง 85% รวมทั้งการให้ยาต้านไวรัส ได้แก่
ประคับประคองอาการ
ดูแลผิวหนังที่ติดเชื้อ
สำหรับประเทศไทยมีแนวโน้มที่จะพบผู้ติดเชื้อฝีดาษลิงและการระบาดเพิ่มมากขึ้น เพราะเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2566 ที่ผ่านมา มีข่าวพบผู้เสียชีวิตที่มีโรคประจำตัวอย่าง HIV ซิฟิลิส แล้วติดเชื้อฝีดาษลิง ทางเจ้าหน้าที่กระทรวงสาธารณสุข ได้ออกมาชี้แจงว่าพฤติกรรมเสี่ยงที่ปัจจัยในการติดเชื้อ คือ มีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกันกับผู้ที่ไม่ใช่คู่สมรสของตนเอง โดยเฉพาะความสัมพันธ์แบบชายรักชาย ทั้งนี้หากผู้ที่ประสบกับภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่องแล้ว มีโอกาสที่จะได้รับความรุนแรงของอาการ ดังนั้นหากพบความผิดปกติ เช่นมีตุ่ม ผื่น บริเวณอวัยวะเพศ ทวารหนัก หรือบนผิวหนังช่วงใดก็ตาม ควรรีบพบแพทย์โดยทันที แม้ว่าจะมียาต้านไวรัสอย่าง Tecovirimat (TPOXX) จากองค์การอนามัยโลกเป็นจำนวนหนึ่งแล้วก็ตาม ควรป้องกันโดยไม่มีกิจกรรมทางเพศกับคนแปลกหน้า เฝ้าติดตามข่าวสารเป็นประจำโดยไม่ตื่นตระหนก
ทั้ง 2 โรคนี้แม้ว่าจะอยู่ในกลุ่มไวรัสเดียวกัน แต่เป็นคนละชนิด โดยเชื้อไข้ทรพิษนี้จะติดต่อกันแบบคนสู่คนผ่านระบบทางเดินหายใจเพียงอย่างเดียว โดยเฉพาะการไอ จาม ทำให้แพร่ผ่านละอองฝอย สารคัดหลั่ง ผิวหนังจะแห้งตกสะเก็ด และหลุดจนหมด เมื่อหายแล้วจะกลายเป็นรอยแผลเป็นทิ้งไว้ มีอัตราการเสียชีวิตสูงกว่าฝีดาษลิง หากสตรีที่กำลังตั้งครรภ์ได้รับเชื้อฝีดาษ อาจส่งผลถึงขั้นแท้งบุตรในครรภ์ได้
บทความนี้เป็นเพียงการเผยแพร่ข้อมูลข่าวสารที่เกิดขึ้นกับสถานการณ์ที่ผ่านมา เพื่อเป็นการเฝ้าระวังไม่ให้ตนเองและบุคคลรอบข้างนั้นติดเชื้อโรค อีกทั้งฝีดาษลิงไม่ได้ระบาดได้ง่ายเหมือนกับโควิด-19 เพราะความเสี่ยงการติดเชื้อโดยผ่านระบบทางเดินหายใจมีน้อยกว่าการสัมผัสโดยตรงกับผู้ติดเชื้อ